Borçlanma ile EYT’li olunup olunmayacağı, sigortasız sürelerin saydırılıp saydırılmayacağı en çok merak edilen konular arasında yer alıyor.
Maaşlara Ocak ayı artışı... EYT'de bilinmeyen detay! Kimler borçlanma yapmalı? Nasıl emekli olunacak? Sözleşmelilere kadro çalışmasında sona gelinirken, gözler emeklilikte yaşa takılanlara yönelik düzenlemeye çevrildi. Düzenlemenin Aralık ayında Meclis sürecinin başlaması ve Ocak ayından itibaren de uygulamaya alınması planlanıyor. Milyonlarca kişi heyecanla beklerken, pek çok kişi kapsamda olup olmadığını merak ediyor. Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999’dan sonra başlayanlar da kapsama girmenin yolunu arıyor. İşe giriş tarihini öne çekecek, prim gün sayısını artıracak formüller merak ediliyor. İşte EYT’ye ilişkin en çok merak edilen soruların yanıtları…
* Farklı statüden çalışması olanlar hangi koşullarla emekli olacak?
Mevcut mevzuata göre 1 Ekim 2008’den önce sigortalı olanların emekli olacağı kurum, yani emeklilik şartları belirlenirken, son ödenen 2520 gün prime (7 yıl) bakılıyor. Hangi kurumdan prim daha fazlaysa o kurumdan emekli olunuyor. Birden fazla statüde (SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı) çalışması olanlardan yaşa takılanların yeni düzenlemeyle getirilecek emeklilik şartları merak ediliyor. Özellikle tek başına SSK primleri emekli olmasına yeten ancak son 7 yılın yarıdan fazlasında Bağ-Kur’lu çalışmış olanlar (Bağ-Kur emeklilik şartlarına göre gereken emeklilik primini tamamlayamayanlar) bu konuda beklenti içerisinde. Bu kişiler hizmet birleştirmesi yapmadan SSK’dan emekli olabilmek istiyor. Düzenlemede bu konunun da netlik kazanması bekleniyor. Yargıtay’ın da hizmet birleştirmesinin şart olmadığı yönünde kararları bulunuyor.
* SSK’dan prim şartını tamamladım, yıl şartını Haziran 2023’te tamamlayacağım. EYT çıkarsa Haziran ayını mı bekleyeceğim?
SSK’lıların emekliliğinde Eylül 1999 öncesindeki şartlara göre 5000 prim günü ve kadınlarda 20, erkeklerde 25 yılı tamamlamak gerekiyor. 1999 yılında yasada getirilen şartlara göre de istenen prim gün sayısı işe giriş tarihine göre 5000 ile 5975 arasında bulunuyor. EYT'li kadınların tamamı 20 yıllık süreyi doldurmuş durumda. Erkekler için 25 yıllık süre ise 2022'ye göre 1997 yılı ve öncesinde sigortalı olanlar için tamamlanmış durumda. EYT'li erkeklerin tamamı 8 Eylül 2024 tarihinde 25 yıllık sigortalılık süresini dolduracak. Bu tarihten sonraya ise sadece hâlâ prim günü eksik olanlar kalacak. Eğer yaş şartı kaldırılıp emeklilik için sadece prim ve yılı tamamlamak yeterli sayılırsa, düzenleme yürürlüğe girdiğinde söz konusu şartları sağlayanlar emekli olabilecek. Bu 2 kriteri sağlayamayanlar da şartları sağladıklarında emekli aylığına kavuşacak. Bu formül gelirse, siz de Haziran ayında 25 yılı doldurduğunuzda emekli olabileceksiniz.
* 8 Eylül 1999 öncesi çalıştım ama sigortam yatırılmadı. Hizmet tespit davası açarak EYT’li olabilir miyim?
İşveren eğer SSK’ya hiçbir belge vermemiş ise çalışmanın sona erdiği yılı izleyen tarihten itibaren 5 yıl içinde hizmet tespit davası açması gerekiyor. Buna göre zaman aşımı süresi dolmuş durumda. Ancak, 5 yıllık zaman aşımı süresinin aranmadığı durumlar da var. İşveren sonrasında işçiye sigorta yapmışsa ya da işe girişi bildirmiş ama primi yatırmamışsa hizmet tespiti davası açılabiliyor. Burada zaman aşımı bulunmuyor.
* Askerlik borçlanması ile EYT kapsamına girilir mi?
Mevzuata göre sigortalı olmadan önce yapılan askerlik için borçlanılması, sigorta giriş tarihini borçlanılan gün kadar geriye çekiyor. 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olan ancak askerlik borçlanmasıyla başlangıcı bu tarihten önceye çekilenlerin EYT kapsamında sayılması bekleniyor. Düzenleme Meclis’e geldiğinde bu durum da netleşecek.
* Doğum borçlanması ne kazandırır?
Kadınlar sigortalı olduktan sonra yaptıkları doğumları borçlanabiliyor. Çocuğun doğumundan sonraki 2 yıl içinde çalışılmayan süreler borçlanma ile kapatılabiliyor ve primler emeklilik hesabında kullanılıyor. En çok 3 çocuk için borçlanma yapılabiliyor. Çocuk başına 720 gün (2 yıl), en çok 2160 gün (6 yıl) prim kazanılıyor. Ancak anneler eğer stajdan sonra doğum yapmışlarsa bu doğumları borçlanabiliyor. Bu süreler borçlanılarak sigorta başlangıcı geri çekilebiliyor. Dolayısıyla yaş ve prim şartı da düşüyor.
* Borçlanma yapmayı düşünüyorum. Eğer düzenleme belli olduğunda ihtiyacım olmadığını görürsem paramı geri alabilir miyim?
Emekli aylığı bağlanmadan önce askerlik, doğum ve yurt dışı borçlanması yapanlar, borçlanma bedelinin iadesini talep edebilir ve ödediği parayı geri alabilir. Ama burada emekli aylığı bağlanmadan Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvuru yapılması önemli. Buna dikkat edin.
* Borçlanma için ne kadar ödeniyor? Ne zaman yaparsam kazançlı olurum?
Halen 1 aylık doğum ve askerlik borçlanması için en az brüt asgari ücretin yüzde 32 ödeniyor. Brüt asgari ücret 6 bin 471 lira. Buna göre; şu anda doğum ya da askerlik borçlanması yapanlar 1 gün için en az 69,02, 1 ay için 2 bin 70 lira 72 kuruş ödüyor. Şimdi 1 çocuk için 2 yıllık (24 ay) doğum borçlanması yapılırsa, en az 49 bin 697 lira 28 kuruş veriliyor. Yine bu yıl bitmeden askerlik borçlanması yapanlar 540 günlük (18 ay) borçlanma için en az 37 bin 272 lira 96 kuruş ödüyor. Tüm bu tutarlar, 1 Ocak’tan itibaren uygulamaya girecek yeni asgari ücretle değişecek.
Örneğin; halen net 5 bin 500 lira 35 kuruş olan asgari ücret net 7 bin 500 liraya çıkarsa brüt asgari ücret 8 bin 823 lira 53 kuruşu bulacak. Bu durumda 1 günlük borçlanma için en az 94,11 lira ödenmesi gerekecek. Her gün için 25,09 liralık fark oluşacak. Bir aylık en düşük borçlanma tutarı 752,81 lira yükselerek 2 bin 823 lira 53 kuruşa ulaşırken; 18 aylık askerlik borçlanması için en az 50 bin 823 lira 54 kuruş, 2 yıllık doğum borçlanması için de 67 bin 764 lira 72 kuruş ödenmesi gerekecek. 18 aylık askerlik borçlanmasında en az 13 bin 550, 2 yıllık doğum borçlanmasında 18 bin 67 lira fark ortaya çıkacak. Bu nedenle borçlanma planlayanlar Ocak ayını beklemezse kazançlı olacak. Daha az ödemeyle borçlanmasını yapacak.
* Emekli aylığı ne zaman bağlanacak?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT düzenlemesinin 1 Ocak’ta uygulamaya konulacağını söyledi. Mevzuata göre; SSK’lıların ve Bağ-Kur’luların aylığa hak kazanma şartlarını yerine getirmeleri halinde aylıkları, yazılı istek tarihini takip eden ay başından itibaren başlıyor. Buna göre, eğer yasa Ocak ayından itibaren yürürlüğe girerse, bu kapsamda emeklilik hakkı kazananlar dilekçelerini 2023’ün ilk ayında verebilecek, Şubat ayında da ilk aylıklarını ceplerine koyabilecek.
* Emekli aylıkları nasıl hesaplanacak?
EYT’lilerin maaş hesapları, diğer emekli aylığı bağlananlar gibi, üç dönem üzerinden yapılacak. Buna göre; 2000 yılı öncesi, 2000-2008 yılları arası ve 2008’in 10’uncu ayından sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama söz konusu olacak. 3 ayrı hesap yapılıp birleştirilecek. Yani emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlar dikkate alınacak.
* Ocak zammı yansıtılır mı?
Emekliler her yıl Ocak ve Temmuz aylarında zam alıyor. Bu artıştan yeni emekliler de yararlanıyor. Ocak’tan itibaren başvuracak EYT’lilerin aylıkları hesaplanırken Ocak artışı da dikkate alınacak.
ilan365.net özel haber
